Interview Adv Akhtar Hussain, President AWP (Story of 62 years in struggle for Socialism in PK)

 

Interview Adv Akhtar Hussain, President AWP (Story of 62 years in struggle for Socialism in PK)

I recently came across an insightful interview with Akhtar Hussain, recorded during his visit to Lhore for the AWP Congress. The interview, which lasted over two hours, was broadcast on the Punjabi radio program 'Lok Lhar' at Mast FM 103 on May Day 2025. 

Akhtar Hussain shared his perspectives on left politics, discussing its strengths and weaknesses, the impact of the USSR-China conflict and over emphasis on national question and the left's disintegration started in the 2nd half of 1960s. He discussed key events like the 1970 elections, Bhutto's era especially touched on the roles of notable figures like Ghaus Bakhsh Bizenjo, Wali Khan, and Attaullah Mengal, as well as the complexities of left extremism regarding national question. He also explored complexities of Language issue 

every extremism lead to opportunism

Leaders of Anti Ayub movement in Karachi who make and break NSF in 1960s

Ghaus Bakhsh Bizenjo advocated unity and struggle, thanks to extremism, his comrades left him alone. History proved him right. 

Click & Listen Complete Interview

اختر حسین صدر عوامی ورکر پارٹی دا انٹرویو

1946 وچ جہلم جمے اختر حسین دے خاندان والے کئی صدیاں پہلے جموں توں جہلم آئے سن۔ چیتے رہے کہ جموں وچ اجو ی سب توں وڈی زبان پنجابی ہی ہے جس نوں مکاون لئی بھارتی کانگرسی حکومت نے سن47 بعد جموں دی پنجابی زبان دے ڈوگری لہجے نوں وکھری زبان قرار دتا۔ایہو کم پاکستان وچ ڈکٹیٹر ضیا الحق کیتا سی اتے 1981دی مردم شماری وچ  سرائیکی تے ہندکو پنجابی لہجیاں نوں وکھریاں زباناں قرار دتا سی۔

اختر ہوراں نے میٹرک کرن بعد کراچی دا سفر کیتا تے اج دن تیک اتھے ہی وسدے جے۔اگلے سال انہاں این ایس ایف  نال سانگا بنایا تے پھیر اک تیک لیفٹ نال جڑے جے۔  انہاں دے بقول سن64 دے آل دوال اوہ کومونسٹ پارٹی  آف پاکستان دے ممبر بنے تے انہاں نوں شیر افضل ملک ہوراں ممبر بنایا سی۔ پر اوہ کیہڑی کومونسٹ پارٹی سی ایہہ اک سوال ہے کیونجے سی پی پی تے1954 دے سال پابندی لگ چکی سی تے لہو روچ ایس دے ہیڈکواٹر نوں وی بند کردتا ہویا سی۔ پارٹی ایس توں بعد انڈرگراونڈ کم کر نا شروع کیتا ۔ کھبے دے رسالے عوامی جمہوری فورم نوں انٹرویو دیندے کامریڈ ائیرک رحیم دسیا کہ اوہ پابندی بعد وی لہور سنٹرل کمیٹی دے اجلاساں وچ خفیہ شرکت کردے سن۔ بقول اختر صاحب کومونسٹ پارٹی دے ٹوٹے1966 دے روس چین جھگڑے بعد ہوئے کہ اوس ویلے تک اک ہی پارٹی ہوندی سی۔ جد پارٹی دے ٹوٹے ہوئے تے اختر ہوری ماسکو نواز سن تے انہاں جمال نقوی، امام علی نازش  دے کومونسٹ گروپ نوں جوائن کیتا تے اوس گروپ ولوں این ایس ایف  کاظمی گروپ وچ کم کردے رہے۔ پہلے آئی کام تے پھیر 1869وچ بی کام کیتا پھیر وکالت پڑھی۔ 1967 توں بعد اوہ  جمال دے گروپ توں وکھرے ہو گئے مگر نیب ولی نال رہے۔ اوس دور وچ اختر ہوراں دے گھروالے انہاں نوں پردھان اکاوئٹنٹ بناون لئی لندن گھلنا چاہندے سن پر انہاں انکار کیتا تے لا کالج داخلہ لتا۔ اوسے دور وچ انہاں عوامی فکری محاذ وی بنایا تے جداں 1975وچ نیپ ولی تے سپریم کورٹ پابندی لائی تے اوہ این ڈی پی وچ چلے گئے۔1978وچ افغان انقلاب آیا تے  ولی خان، شیرباز مزاری اوس دی مخالفت کیتی تے اینڈ ی پی ٹٹ گئی تے اختر ہوری تے انہاں دے سجناں اک پاسے کومونسٹ لیگ بنائی تے دوجے پاسے غوث بخش بزنجو ی نیشنل پارٹی وچ رلے۔ کجھ دیر بعد اوہ صرف کومونسٹ لیگ ہی ہو گئے ۔1986توں سن88اک وار پھیر پاکستانی لیفٹ وچ ٹٹ بھج تے اتحاداں دا زمانہ ہے جداں  جمال نقوی گروپ وچ ٹٹ بھج ہوئی تے  امتیاز عالم دی قیادت وچ کئی دوستاں جمال جام نوں چھڈیا تے  قومی انقلابی پارٹی بنائی جس وچ مختار باچہ وی سی  تے مزدوراں دی این جی او والے کرامت ہوری وی سن۔ اینج ہی سی آر اسلم دی  سوشلسٹ پارٹی دے وی دو ٹوٹے ہوئے تے عابد حسن منٹو ہوراں دی قیادت وچ  سوشلسٹ پارٹی منٹو گروپ بن گیا۔ اینج ہی عوامی نیشنل پارٹی وی بنی جس وچ ولی خان دے نال   رسول بخش پلیجو فاضل راہو گروپ، حاکم علی زرداری، پروفیسر گروپ، طارق لطیف، سردار شوکت علی وغیرہ رلے۔ ایسے دوران کومونسٹ  لیگ  تے سوشلسٹ پارٹی منٹو گروپ وچ سانجھ بنی تے  نویں پارٹی بنائی گئی۔  پھیر  ورکر پارٹی، عوامی جمہوری پارٹی، نیشنل ورکر پارٹی توں عوامی ورکر پارٹی تیک  کئی دھڑے تے شخصیتاں آندیاں جاندیاں رہیاں تے اختر ہوری وی پارٹی نال جڑے رہے۔

 

 

1961وچ اوہ کراچی آئے جتھے انہاں دے رشتے دار وی سن۔  اسلامیہ کالج داخلہ لتا۔ این ایس ایف وچ شمولیت، شیر افضل ملک نال طلبا سیاست، این ایس ایف وچ اختلافات1966دے روس چین جھگڑے بعد سامنے آئے۔اوس ویلے تک اک ہی کومونسٹ پارٹی سی تے مینوں وی شیر افضل ملک ممبر بنالیا سی۔ شیر افضل ملک سرگودھے دا سی تے سٹوڈنٹاں نال اوس دا بڑا تعلق سی تے اثر وی۔اوس ولے تیک این ایس ایف وچ ایہہ گل اہم نہیں سی کہ کون سندھی ہے، کون پنجابی وغیرہ۔ روس چین جھگڑے بعد اختلافی گلاں ودھ گیاں، معراج محمد خان چین نواز تے امیر حیدر کاظمی روس نواز این ایس ایف دے پردھان بنے۔ معراج  کہندا سی کہ ایہہ بڈھا (شیرافضل ملک) بارہ سال توں کیوں بیٹھا ہویا ہے۔ میں کاظمی گروپ نال ساں، اس دی پردھان جمال نقوی تے امام علی نازش دی کومونسٹ پارٹی بنی۔ چین نواز این ایس ایف دی پردھان طفیل عباس دی کومونسٹ پارٹی بنی۔بعد وچ جمال نقوی گروپ نے شیر افضل ملک نال بڑی زیادتی کیتی تے انہاں نوں کڈ دتا۔ اوس ویلے جمال نقوی گروپ ایہہ تھیسس 1967وچ کڈیا کہ قومیتاں دی بنیاد تے طلبا تنظیماں بنائی جاون۔پختون سٹوڈنٹ فیڈریشن، بلوچ سٹوڈنٹ آرگنائزیشن، پنجاب سٹوڈنٹ یونین تے سندھ این ایس ایف بنائی گیاں۔لال بخش رند تے ساڈا کہنا سی کہ قومہ مسلہ نوں مننا چاہیدا ہے پر اپنی تنظیم نوں قومیتاں وچ ونڈنا درست نہیں، اینج اسی قوم پرستی دا شکار ہوجاواں گے تے طبقاتی سوال تے وی حرف آئے گا۔اینج ماسکو نواز این ایس ایف کاظمی گروپ دی شکل وچ نرا کراچی وچ رہ گئی تے پھیر رشید حسن خان والی چین نواز این ایس ایف ہی رہ گئی۔ جام ساقی سندھ این ایس ایف دا لیڈر بنیا تے افراسیاب خٹک پختون سٹوڈنٹ فیڈریشن دا پردھان بنایا۔پنجاب سٹوڈنٹ یونین بن ہی نہ سکی۔

 

بی ایس او، پختون ایس ایف بناون والے تے کومونسٹ سن پر 

بعد وچ اوہ قوم پرستاں دے ہتھاں وچ چلی گیاں۔ ایہو ہونا سی۔

شیرافضل ملک نوں ڈاکٹری دا امتحان پاس کروان لئی قنو ن وچ ترمیم کروائی گئی۔

مذہب دے ناں تے پاکستان بنن بعد ایہہ ضروری نہیں سی کہ اسی کومونسٹ پارٹی ہی دے ناں توں سیاست کردے، اسی ورکر پارٹی، عوامی پارٹی یا پیپلزپارٹی دے ناں توں وی سیاست کر سکدے ساں

دنیا وچ کومونسٹ پارٹیاں تے پابندیاں لگیاں رہیاں جے پر پارٹی اپنی آزادانہ حیثیت مکاندی نہیں۔ نیپ وچ جا کے اسی ایہہ کم نہ کیتا جس دا سانوں بہوں نقصان ہویا۔ اسی 1980دے دہاکے وچ ایہہ تجزیہ کیتا تے غلطیاں منیاں لکھ کے، اوس ویلے اسی کومونسٹ لیگ بنا چکے سن

ون یونٹ مکاون بعد پختون قوم پرست کومونسٹوں توں جان چھڑانا چاہندے سن۔

سندھی سرائیلکی دے حمائیتی جے مگر انہاں سرائیکیاں نوں نہیں منیندے جو سندھ وچ رہندے جے۔ اپر سندھ دے دو ترے ضلعیاں وچ سرائیکی بولی جاندی ہے، اوہ نرا انہاں سرائیکیاں نوں ہی منیندے جے جو پنجاب وچ ریندے جے۔

Further readings

Interview C R Aslam

Interview Comrade Eric Rahim