Let us Talk about Editor Less New Media i-e Social Media

 

Let us Talk about Editor Less New Media i-e Social Media

New media is editor less and it means that now every user is editor, journalist and photographer. 

Today, the combination of mobile and internet has become dominant, and social media is its prominent feature. Now, because of social media, everyone is a journalist and a photographer. Their social media account is their channel, and the likes they receive are proof of their success. But technology has also introduced robots that can create fake popularity by spending mere pennies. Just like fake movements, fake publicity is also a part of this game. If you talk about trolls, digital interference is also a part of this game.

In the past, newspapers, magazines, pamphlets, and posters were the primary means of communication, followed by radio and TV channels, which were mostly government-controlled. However, non-governmental and private efforts started emerging alongside. Today, social media accounts on YouTube, Facebook, etc., have become the primary means of communication, and AI is the new player. In print and electronic media, big players were advertising companies, but now they demand social media presence and discussion from media groups and anchors. As a result, anchor channels are mushrooming everywhere. The state, which had control over traditional media, is now trying to control social media from the US to Pakistan, just like it did in the past with typewriters and computers.

In recent years, countries like Bangladesh and Nepal have seen social media-fueled protests, leading to increased calls for control over social media. However, examples like US President Trump, Indian PM Narendra Modi, and even jailed Imran Khan's PTI show that social media can be used to gain power with the help of certain establishment elements. If social media needs to be regulated, the establishments also need to change their behavior, which seems unlikely. 

Read the column published Today in the Punjabi Daily Lokaai, Lhore, it link is Click and read it

For easy reading here below is the article

جے سوشل میڈیا نوں ریگولیٹ کرنا ہی ہے تے سٹیبلشمنٹاں نوں اپنے ورتیریاں نوں وی بدلنا پئے گا جس لئی گھٹ و گھٹ اج دے دن تیک تے کوئی تیار نہیں۔

ہن دھوتی چک کے امریکہ توں پاکستان تیک سوشل میڈیا نوں قابو رکھن دی اونج ہی کوششاں کریندی پئی ہے جنج کدی کاتب ٹائپ رائٹر تے کمپیوٹر شروع ہوون دے زمانے وچ اوتاولے ہوندے سن 

ریاستی،پرائیوٹ تے عوامی(سوشل) میڈیا اتے ایڈیٹرتے صحافی دی فاتحہ

عامر ریاض

وسنیک تے وسیب

دنیا2030تیک بدل جا سی کہ ایس بدلی دنیا دا ‘‘مکھ منتر’’ڈیجیٹل ہوئے گا تے ایس دی اگوائیاں چین تے امریکہ کرن لئی تیار ہن۔اج اسی سوشل میڈیا دی زمانے وچ وسدے ہاں کہ20ویں صدی وچ جنج دیاں عوامی لہراں چلیاں اوسے حوالے نال سوشل میڈیا وی ‘‘عوامی میڈیا ’’اکھوان دا حقدار ہیگا۔جینہاں نوں اوہناں لہراں دے گھپے دسدے نہیں اوہی سوشل میڈیا دے دوّالے ہوون تاں اسی کس ماں نوں ماسی کہیے؟

ماضی وچ دھرم اک بہوں وڈی طاقت سی کہ فیروز خاں نون ہوراں تے لکھیا ہے کہ ساڈے ایتھے مذہب ہی لوکاں نوں جوڑن والی اکلی پردھان طاقت سی تے فیر ساڈے سامنے ہی قوم پرستی وی وڈی طاقت بنی۔یورپ وچ قوم پرستی چروکنی جوان ہو چکی سی۔نون ہوراں تے نہیں لکھیا پر میرا آپدا خیال ہے کہ ساڈے ایتھے متحدہ بنگال دے ناں نال چلن والی ہشیار لہر (1905توں1911)ہوورے ساڈے خطہ وچ پہلی اوہ لہر سی جس وچ بنگالی قوم پرستی تے ہندو دھرم دا رلا بڑی مہارتاں نال ورتیا گیا۔اوس وچ کجھ اوہ لیڈر وی سن جو ہندو دھرم نال انڈین قوم پرستیاں دا رلا وی ورت رہے سن۔بعد وچ تے کانگر س،مسلم لیگ،آر ایس ایس ،جمعیت علما ہند،اکالی پارٹی،آریہ سماجی،احرار،خاکسار،خدائی خدمتگار سب نے ہی اپنے اپنے طریقیاں نال دھرم تے قوم پرستی دے رلے نوں ورتیا۔کجھ تے سیکولرازم دا بورڈ لاکے ایس نوں ورتدے سن، کجھ نرا برادری دا ناں ہی لیندے سن تے کجھ شدھی دے پرستار سن جو سیاسی مذہبیت دا گھما سرعام ورتدے۔اینج ہی اج دے دور وچ موبائل تے انٹرنیٹ دا رلا پردھان ہے تے سوشل میڈیا اوس داا گڑواں بوتھا ہیگا۔آندے جے کہ سوشل میڈیا پاروں اج ہر بندہ صحافی وی ہے تے فوٹوگرافر وی۔اوس داسوشل میڈیا اکاوئنٹ ہی اوس دا چینل ہے تے اوس نوں جڈے لائیک ملن اوہی کامیابی د ی دلیل تے ثبوت وی ہے۔پر ٹیکنالوجی والیاں ہن اوس تے ربوٹ وی بٹھا دتے نیں جو چار ٹکے خرچدے ہوئے جعلی مقبولیتاں وی بنا دیندے ہن۔ اینج جعلی تحریکاں وانگ جعلی چرچا وی ایس کھیڈ دا حصہ ہے تے جے تساں ہیکراں دی گل کرو تے اجہی مداخلتاں وی ڈیجٹل کھیڈ دا پاتر ہن۔کل اخبار،رسالے،پمفلٹ،پوسٹروڈے حوالے سن پھیر ریڈیو تے چینل آئے کہ ایہناں تے زیادہ تر سرکار دا کنٹرول سی مگر نال نال غیرسرکاری اتے پرائیوٹ پدھراں تے کم شروع ہوندا گیا۔اج وال چاکنگ، پوسٹراں دی تھاں سوشل میڈیا اکاوئنٹ پردھان نے جو یوٹیوب توں فیس بک وغیرہ تیک پھیلے نیں تے اے آئی اوس وچ نواں پردھان کم جے۔ پرنٹ تے الیکٹرانک میڈیا وچ اک وڈا لکواں پہلوان اشتہاری کمپنیاں سن مگر اج اوہ وی سوشل میڈیا تے میڈیا گروپاں دے اینکراں دی سوشل میڈیائی چرچا دی ڈیمانڈ کردے نیں۔تاں مارے اینکراں دے چینلاں دا بھنڈار وی تھاں تھاں ڈلدا پیا ہے۔ریاست،جو کنٹرول دا بوتھا ہے، ہن دھوتی چک کے امریکہ توں پاکستان تیک سوشل میڈیا نوں قابو رکھن دی اونج ہی کوششاں کریندی پئی ہے جنج کدی کاتب ٹائپ رائٹر تے کمپیوٹر شروع ہوون دے زمانے وچ اوتاولے ہوندے سن۔لنگھے کجھ سالاں وچ بنگلہ دیش تے نیپال ورگی ریاستاں وچ سوشل میڈیا راہیں دھڑن تختیاں دی مہماں پاروں سوشل میڈیا تے کنٹرول دی گل ہور زیادہ ہوون لگی ہے۔ مگر سوشل میڈیا ورتارے دی مثالاں وچ تے امریکی صدر ٹرمپ،انڈین وزیراعظم نریندر مودی تے ہن جیل بیٹھے عمران خان دی پی ٹی آئی وی شامل نیں کہ ایہناں نوں سٹیبلشمنٹ دے ہی اک حصے دی مدداں نال سوشل میڈیا راہیں اقتداری کیتا گیا سی۔جے سوشل میڈیا نوں ریگولیٹ کرنا ہی ہے تے سٹیبلشمنٹاں نوں اپنے ورتیریاں نوں وی بدلنا پئے گا جس لئی گھٹ و گھٹ اج دے دن تیک تے کوئی تیار نہیں۔

جو گل ایس نویں میڈیا وچ سب توں وکھری ہے اوہ ایہہ ہے کہ ایس وچ ہر بندہ آپ ہی اپنا ایڈیٹر ہے،آپ ہی رپورٹر یا صحافی ہے تے آپ ہی فوٹوگرافر وی ہے۔ایس لئی کجھ لوک ایس نوں مائنس ایڈیٹر میڈیا کہندے نیں۔ایس دی مثال بغیر آگو دے ہجوم توں دتی جاندی ہے۔مگر ایس دے وادھے دی سب توں وڈی وجہ ایس دی کھلی رسائیاں نیں کہ جو بندہ، جدوں  چاہے ایس تے لکھ تے بول سکدا ہے۔اینج دی رسائیاں اوس نوں سرکاری تے نجی میڈیا وچ نہیں سن۔ایہناں رسائیاں وچوں ہی فیک نیوز دا ’’جن‘‘ وی نکلیا ہے۔مگر جے کوئی آکھے کہ فیک نیوز کوئی نواں کم ہے تے ایہہ سفید جھوٹ ہی ہوئے گا۔

جس زمانے ساڈے ایتھے میڈیا بن رہیا سی تے اوس دا برٹش انڈیا وچ مرکز بمبئی ہی سی۔ہلے پنجاب تے انگریزاں دا قبضہ نہیں ہویا سی کہ لہور،لکھئنو،کلکتہ تے دلی بعد وچ پرنٹ میڈیا دے مرکز بنے سن۔ایہہ1842دی گل ہے جدوں سندھ تے مل مارن لئی انگریزاں چارلس جیمز نیپئیرنوں لیائے سن۔سندھ ترے بادشاہتاں وچ ونڈیا سی جس نوں ترے بلوچ تالپور چلاندے سن تے اوتھے دی سرکاری درباری زبان فارسی سی۔نیپئر فتح سندھ بارے لکھی کتاب وچ لکھیا کہ جدوں میں تالپوراں دی تینوں تھاواں تے قبضہ کرلتا تے اک تالپورساڈے خلاف لہور،قلات تے قندہار نال رل کے لڑدا رہیا۔مینوں برٹش سرکار نے سندھ بلوچستان دا گورنر لا دتا جس تے بمبئی دی بیوروکریسی خش نہیں سی۔فیر بلوچستان توں جس انگریز افسر نوں ہٹا کے مینوں وادھوچارج دتا سی اوس نے وی بمبئی دے بیوروکریٹاں نال رل کے بمبئی دے انگریزی اخباردے ایڈیٹر راہیں میرے خلاف خبراں لوائیاں تے ارٹیکل لکھوائے۔ایہناں خبراں تے مضموناں وچ اوہ ساڈے خلاف لڑن والیاں دی گلاں نوں بہوں ودھا چڑھا کے لکھدے سن۔ایہہ واقعہ تفصیل وچ میری کتاب وچ دتا ہے جو کجھ مہینیاں وچ چھپے گی مگر ایتھے ایہہ دسنا چاہندا ہاں کہ میڈیا تے ایڈیٹر پاور پالیٹیکس یعنی راج نیتی دے پہلے دن توں حصہ دار سن ۔ایہہ خبر چلائی گئی کہ تالپوراں دی زنانیاں نوں انگریز فوجیاں دے حوالے کردتا ہیگا،ایس تے پور ملک دے راجیاں اتے مسلمان اشرافیہ وچ بہوں رولا پئے گیا۔ایس تے نیپیئر ہوراں نوں آپ وضاحتی بیان دینا پیئا جس وچ اونہاں ایس نوں فیک نیوز کہیا۔ایہہ پرنٹ میڈیا دی شروعات سی کہ بعد وچ ایسے طریقے نال ہندی،مراٹھی،بنگالی،اردو میڈیا چلیا۔میڈیا تے تعلیم تے سرکار دے کنٹرول دا عالم ایہہ سی کہ1947تیک تعلیم تے میڈیا داخلہ وزارت دے ماتحت محکمے سن۔بعد وچ ‘‘آزاد’’ یعنی پرائیوٹ میڈیا دا زمانہ آیا مگر اوہ اوڈے ہی ‘‘آزاد ’’سن جڈے ساڈے ایتھے’’آزاد قبائل’’ ہوندے نیں۔کاغذ دے کوٹیاں اتے اشتہاراں وچ جکڑیا ایہہ ‘‘آزاد’’ تے نجی میڈیا ریاستی کڑچ کنڈل توں باہر نہیں سی۔ایہہ نرا ساڈے ایتھے نہیں کہ بی بی سی،سی این این، نیویارک ٹائمز، انڈیا ٹوڈے توں فرانس،روس تیک دا میڈیا ویکھ لو کہ اوہ ریاست دے گرینڈ ایجنڈے تے باٹم لین توں باہر نہیں ہوندے۔مینوں یاد ہے جدوں جونیجو دور وچ نوآبادیاتی مائنڈ سیٹ والاپریس اینڈ پبلیکیشنز آرڈینس مکایا گیا تے ہرکاریاں ہر صوبے وچ دبادب کئی کئی ناواں توں ڈیکلریشن لینے شروع کردتے تانجے کوئی چنگا نام رہے ہی نہ۔ میڈیا تے ریاستی کنٹرول نوں پکا رکھن والیاں نوں مشرف دور تیک ایہہ اندازہ ہی نہیں سی کہ ایہہ انٹرنیٹ تے موبائل دا رلا کیہہ گل گھلائے گا۔ وکی لیک اوہ ہوورے پہلا پراجیکٹ سی جس پرنٹ تے الیکٹرانک میڈیا نوں سوشل میڈیا دے مگر چلن تے مجبور کیتا کہ فیر تے پانامہ ورگیاں کئی لیکاں آئیاں، امیراں دا تے کجھ نہ وگڑیا مگر الیکڑانک تے پرنٹ میڈیا تالیاں مار مارسوشل میڈیا دی پردھانگی وچ رجھ گیا۔ پاکستانانڈیاورگے ملکاں وچ اکھاں بند کرکے سوشل میڈیا تے اعتبار کجھ زیادہ ہی ہے کہ کئی لوک تے سرعام کہندے نیں کہ ایہہ خبر فیس بک، واٹس اپ تے آئی ہے،ٹھیک ہی ہووئے گی وغیرہ۔

ہن اساں رہنا تے انفارمیشن دے ایس بھنڈار وچ ہی ہے جس وچ ہر نویں دن وادھا ہی ہونا ہے۔جے اساں ایس وچ پرکھ پڑچول نوں وی اک پکا انگ من لیے تاں لائیک تے شئیر کرن توں پہلاں اک موٹا اندازہ تے لایا جا سکدا ہے کہ کیہڑی خبریا ویڈیو اے آئی توں بنائی یا بدلی گئی ہے اتے یا فیک ہے۔ جتھے بغیر فاتحہ پڑھے ایڈیٹر تے صحافی نوں دبیا جا چکیا ہے اوتھے ایہہ ذمہ واری وی ہر بندے تے ہے کہ اوہ آپ اپنا ایڈیٹر بنے۔

روزوار ’’لوکائی‘‘وچ05نومبر2025چھاپیا۔