Two Martyrs of Mother Tongue movement that succeeded at 21 Feb 1940 (Tamil Hindi controversy)

 

Two Martyrs of Mother Tongue movement that succeeded at 21 Feb 1940 (Tamil Hindi controversy)

دھرتی بولیاں دی پہلی شہیدی

اپنی ماں بولی لئی شہیدی لین والے دو تاملاں دی کہانی

21 فروری 1940 نوں شہیدی رنگ لیائی جداں  مدراسی گورنر''ہندی قبضہ'' مکایا

 عامر ریاض

ایہہ کہانی  ہندی تے اردو دے مامیاں ساڈی توں لکائی سی کیونجے اوہ  پاکستان ، بھارت تے بنگلہ دیش وچ سانوں ایہو کوڑ دسنا چاہندے سن پئی  ساڈے ایتھے پردھان لڑائیاں نریاں  ہندی اردو  زباناں وچ سن اتے جس وچوں ہندو مسلم جھیڑے جمے۔ جنج ہندی اردو جھیڑیاں دی چھل وچ دوجی مادری زباناں سنے پنجابی، تامل، کشمیری، سندھی، بنگالی وغیرہ دی گل گواچ جاندی سی اینج ہی  ہندو مسلم جھیڑیاں پاروں  ایتھے وسن والیاں قومیتاں تے دوجے دھرماں سنے دلتاں، مصلیاں دی گل وی گواچ جاندی سی۔ پر لکویں گلاں نوں ہمیش لئی دبانا کسے دی وس وچ نہیں  اتے جداں لکواں ''سچ'' سامنے آندا جے تے کوڑ کھلار مک ویہندا ہے تے گنجل کھلدے جاندے جے۔  ہندی زبان دے قبضیاں خلاف چلائی گئی ایس لہر دی کہانی وی اوہ سچ ہے جس دا ذکر ہی رواجی بت توڑن لئی کافی ہے۔ ایس ہندی قبضے دی تواریخ دسنی وی لوڑی دی ہے اتے زباناں بارے کون کیہہ سوچدا رہیا تے کنج کھلواڑ کیتے اس بارے  پائی جھات کئی لکویں پرت کھولدی جے۔

انگریزاں دا قبضہ تے زباناں، لپیاں  بارے انہاں دی کوڑ پالیسیاں

 ساڈے ایتھے انگریزی مل وجن توں پہلاں ساڈی زباناں بارے اک وکھری لکھت لکھاں گا پر ایس بارے کجھ موٹی گلاں جاننا لوڑی دا ہے۔بادشاہتاں دے زمانے وچ زبان سرکاراں دا پردھان ہتھیار نہیں ہوندا سی اتے تاں مارےایس دا ورتارا راج درباراں تے ہوندا سی پر لوکائی یا عوامی پدر تے ایس  دا پرچھاواں ڈونگا نہیں سی ہوندا۔ دوجے پاسے  راج دربار، عالماں تے کاروباری کھاتیاں  وچ تے لکھت دا کم  دسدا سی پر لوکائی دی پدر تے زبانی کلامی اتے یاد کرن ، رٹن دا ول وادھو سی۔مہا بھارت، رامائن، قصے، کہانیاں، علمی ، دھرمی لکھتاں توں ہیر تیک سب زبانی کلامی علم نال جڑیا سی۔ زباناں کئی لپیاں وچ لکھیاں جاندیاں سن تے  جڈی زیادہ تھاواں تے کوئی زبان بولی جاندی سی اوس دے اڈے ہی وادھو لہجے یا بولیاں وی سن۔  انگریزاں آکے بادشاہیاں مکا کے جدید ریاستی بندوبست اسارے  جس دے پردھان ستون قنون، تعلیم تے میڈیا سن اتے ایس پاروں لکھت دی چھل ودھی۔ پر انگریز آپدی زبان نوں چلانا ، فارسیاں نوں مکانا اتے ساڈی زباناں نوں توڑن دے مشن تے پہلے دن توں ادھار کھائی بیٹھے سن۔ اینج ہی انہاں آپدے دھرم یعنی مسیحت دے ودھا نوں وی ورتیا پر ساڈھے  وچ دھرمی تے فرقو کم ودھائے۔ کئی لپیاں وچ لکھی زباناں نوں دھرمی ونڈ وچ پرویا۔اوہ زباناں نوں دھرماں تے لپیاں وچ ونڈ سکدے سن پر لوک ادب (بولیاں، ٹپے، گاون وغیرہ) نوں ونڈ نہیں سکدے سن۔ سندھی نوں عربی لپی(سکرپٹ)  یعنی نسخ وچ لکھوانا  تے  سندھی دے لنڈے تے دیوناگری سکرپٹاں نوں مکانا، بنگالی دی فارسی لپی نوں مکانا تے دیوناگری ورگے سکرپٹ نوں چلانا، تامل دے عربی سکرپٹ نوں بھلانا ایس دیاں کجھ مثالاں جے۔ ہندی اردو نوں دو وکھری لپیاں وچ ونڈدے ہوئے ہندو مسلم جھیڑیاں دی نیہاں ایسے ہشیار کھیڈ دا پکھ سی۔ ساڈی پنجابی نال وی انہاں اینج ہی کھیڈیا، گرمکھی لپی وچ پنجابی نوں گلے لایا تے پنجابی مسلماناں نوں اردو ول دھکیلن دا آہر کیتا۔جی ڈبلیو لائٹنر ہوراں پنجابی دی کئی لپیاں بارے لکھیا ہے جس وچ لنڈے، مہاجنی، صرافہ نوں اوس پنجابی دے کمرشل سکرپٹ لکھیا ہے جس بارے اج اسی جاندے وی نہیں۔انگریزاں دے دور وچ پورے برٹش انڈیا وچ انگریزاں تے مخالفاں وی جو سکول بنائے اوس وچ انگریزاں دے چنے گئے سکرپٹ ہی چلے۔ ایہو نہیں سگوں انگریزاں ہی ساری زباناں دی ڈکشنریاں وی بنائیاں۔ ایسسب بارے اسی سب نے آزادیاں دے کئی دہاکیاں بعد وہ جھات نہیں پائی۔

کانگرس دی زباناں بارے ریزولوشن ، نہرو رپورٹ اتے نکے نہرو دی ہڈ بیتی۔                                             

1920 توں 1935 تیک

                                                                                                                                                                               

                                                        

1920 وچ کانگرس پارٹی نے زباناں بارے پھیلائے کوڑ انگریز ورتارے دا اوپا کرن لئی اک قرارداد منظور کیتی۔ قرارداد زباناں دے کوڑ تھیسس بارے جانکاری رکھدی سی پر اوس دا جواب سیاستاں وچوں کڈہن وچ پھسی سی۔ کانگرس ایس قرارداد وچ اعلان کیتا کہ جداں پارٹی حاکم بنے گی تے برٹش انڈیا وچ بولی جاون والی زباناں دے حساب نال صوبیاں دی مڑ توڑ بھن کرے گی۔1947 بعد جداں پردھانگی مل گئی تے ایسے قرارداد نوں  بھارتی آئین دے موڈھی امیبدکر ہوراں بڑا رکیدیا تے آپدی ہشیار اسمبلی تقریر وچ  زباناں دی تھاں ''ایڈمنسٹریٹو صوبیاں'' دی ہشیار ٹرم نوں ورتیا۔ پاکستان وچ 1957 وچ بنن والی نیپ تے وی ایس قرارداد دا پرچھاواں سی تے پھیر قوم پرستاں کنج کنج زباناں  تے الٹ بازیاں لائیان اوہ وی  کوڑا سچ ہے۔ایس بارے پھیر کدی گل ہو سی۔1920 وچ پاس ہون والی  قرارداد اک پاسے زباناں دی پردھانگی نوں من رہی سی پر دوجے پاسے زباناں دے کھلار  توں ناواقف وی سی یا پھیر زباناں دی طاقتاں توں  نرا اقتداری ہون تیک  ٹیک لینا چاہندی سی۔  8 سال بعد موتی لال نہرو دی پردھانگی وچ 208 صفحیاں دا اک ڈاکومنٹ تیار کیتا گیا۔ ایس ڈاکومنٹ وچ پنجابی، سندھی، بنگالی، تامل وغیرہ دی گل گول ہی رکھی پر اردو ہندی جھیڑے ول زیادہ دھیان دتا۔ایس  ڈاکومنٹ  وچ وی  زباناں تے لپیاں دی مسلیاں دی تھاں سیاستاں دئ چھل وادھو سی  تے  اک قومی نظریے ہیٹھ علیحدگی پسندی   دا پرچھاواں چھایہ ہویا سی۔نہرو رپورٹ ہیٹھ نکی سرخی  ، ''  علیھدگی پسندی خلاف مینی فسٹو'' لکویں ایجنڈے دا بوتھا سی۔ اردو ہندی جھیڑے وچوں نکلدے ہندو مسلم جھڑیاں نوں ڈکن لئی ایس رپورٹ دے عالماں اردو تے ہندی لئی اک وکھری ٹرم ورتی تے ایس  نوں ''ہندوستانی'' آکھیا۔بنگال، دکنی ہند (مدراس، کیرالہ وغیرہ)  تے پنجاب سنے سای تھاواں تے ''ہندوستانی'' دا مطلب یوپی سی پی یا پھیر کنگا جمنی سلسلے ہی سن۔''ہندوستانی'' دی ٹرم نال اک قومی نظریہ دی سیوا وی ہوندی سی تے انگریز دے پھیلائے اردو ہندی جھیڑیاں نوں وی ڈکیا جاندا سی۔ 1935 وچ  نکےنہرو  یعنی جواہر لال ہوراںآپدی  ہڈ بیتی ''میری کہانی'' یعنی مائے لائف لکھی۔ ایس وچ وی  اوہ ''ہندوستانی'' دی گل گج وس کے کیتی۔ ایہہ اوہی زبان سی جو لمیرے چر تیک انڈین فلماں وچ وی چلدی سی تے سب لئی سوکھی وی سی۔چیرت رکھن والی گل ایہہ ہے کہ کانگرس وچ قدامت پسند مہاتما گاندھی ہندوستانی دی تھاں ہندی دے پرچارک سن  تے ہندی پرچار کمیٹیاں بنادے سن۔ 1918 وچ انہاں  ساوتھ انڈیا ہندی پرچار سبھا وی بنائی سی۔  

1937 دی چوناں ، ہندوستانی  توں ہندی ول  پائی گھاٹی، تامل ہندی جھیڑا:   بھٹیاں دا بھینٹ

ایتھوں اوہ کہانی شروع ہوندی ہے جس نوں لکھن لئی ایہہ سب پچھوکڑ لکھیا گیا ہے اتے ایس دا 21 فروری دے دیہاڑ نال پکا سانگا جے۔ 1936 دے دسمبر وچ چوناں  دا رزلٹ جنوری  1937 وچ آیا تے صوبہ  مدراس پریذیڈینسی وچ کانگرس 215 وچوں 159 سیٹاں جتیاں اتے 1920 توں مدارس وچ الیکشن  جتن والی ''جسٹس پارٹی'' نوں  نری 21 سیٹاں ملیاں۔ اوس ویلے دے ایس مدراسی صوبے وچ تامل ناڈو وی شامل سی تے کرناٹک، آندھرا پردیس،کیرالہ، تلنگانہ تے اڑیسہ دی کئی  تھاواں وی رلتی سن۔ مدارس دی پرانی پارٹی  دراوڑ تے تامل اپیل رکھدی سی   اتے کانگرس غیر تاملاں نوں ملاون دے نال نال ہندو  دھرمی ہتھیار وی ورتیا تے چوناں جتیاں۔ مساں مساں کردے ہوئے  جولائی 1937 وچ کانگرس تامل ناڈو دے براہمن پچھوکڑ والے راج گوپال اچاریہ ہوراں نوں  وزیر اعلی بنوایا جنہاں 11 گست 1937 نوں  مداراس وچ ہندی لاون دا اعلان کر دتا تے صوبے اتے خود کانگرس وچ نویں جھیڑے ودھ گئے۔ راج گوپال اچایہ  جو راجہ جی دے ناں توں مشہور سن اعلان کیتا کہ اسی ہندی نوں لازمی مضمون دے طور تے سکولاں وچ لاواں گے۔ راجہ جی دے پلے سجن تے کانگرس دے مدراسی لیڈراں سنے ستھیا مرتی اتے  سروی پالی رادھا کرشنن وی ہندی لاون خلاف کھل کے گل کیتی ۔ مدراس دی پرانی  جماعت جسٹس پارٹی نے ایس نوں  براہمن دراوڑ ا جھیڑا آکھیا تے ایس فیصلے نوں ہندی قبضے راہیں کنگا جمنا والیاں دا  ساوتھ انڈیا تے حملہ آکھیا۔انہاں یکم جولائی تے 3 دسمبر دے دو دن متھے کہ تامل انہاں دناں تے آپدی زبان بچاون تے ہندی قبضے خلاف وکھالے کرن جہے فیصلے کیتے۔ دسمبر 1937 وچ شیو مہاراج دے منن والیاں  تامل ناڈو دے شہر ویلور وچ  ایک ودا اکٹھ ہندی قبضیاں خلاف کیتا جس وچ شیو سکالراں دے نال نال  زنانیاں دی وادھو گنتری وی رلی سی۔ چیتے رہے کہ صوبیاں وچ اقتداری ہون بعد مہاتما سیاسی پدر تے زیادہ تگڑا سی اتے اوس نوں قدامت پسند پالیسیاں وچ  پٹیل، مولانا آزاد تے برلا دی  بھرنویں ٹیک سی۔ کیونجے کانگرس ایہو کم  یوپی، بہار وچ وی کر رہی سی تاں مارے مدراس وچ راجی جی ٹس توں مس نہ ہوئے اتے اپریل  دی 21 تریخ نوں 1938 دے سال  انہاں سرکاری حکمنامہ جاری کروا دتا۔  ایس آڈر پاروں مدراس دے  125 سیکنڈری سکولاں وچ   بچے تے بچیاں نوں ہندی لازمی پڑھنی سی۔دراوڑ لہر دے موڈھی ای وی راما سوامی (پرئیار) اتے جسٹس پارٹی دے اے ٹی پانیر سلوم  رل کے  براہن وادھ تے ہندی قبضے کلاف لڑن دا پک کیتا۔ چیتے رہے کہ درواڑ لہر  والے سیلف رسپیکٹ موومنٹ چلا رہے سن جس وچ دلت پیش پیش سن۔ دوجے پاسے تامل زبان دے عالم   وی پورا زور لا رہے  سن۔ کانگرس وچ رلتی تامل لیدران راجہ جی نوں مشورے دتے کہ اوہ ہندی نوں لازمی دی تھاں اختیاری  یعنی آپشنل کر دے پر ایہہ وی نہ ہویا۔ہن سڑکاں تے وکھالے وی شروع ہو گئے تے کانگرسی سرکار پکڑ دھکڑ شروع کر دتی۔ پکٹنگ، وکھالیاں تے بھک ہڑتالاں پاروں دباو ودھدا گیا۔1200 توں وادھو گرفتاریاں رنگ لا دتا۔  ایس دوران وکھالیاں وچ پھڑیچے دو منڈے   تھلا مٹھو نادر تے ناتا راجن قید وچ پورے ہو گئے۔ دونوں لکھ پڑھ نہیں سکدے سن پر انہاں نوں تامل نال پیار سی اتے اوہ ہندی حملے دے خلاف سن۔ ایس شہیدی نے  لہر  چلاون والیاں نوں نواں حوصلہ دتا۔ اخباراں وچ خبراں لگن لگیاں تے تامل مسلماناں وی ہندی حملے خلاف جسٹس پارٹی نال رل گئے۔ ایہہ سب 1938 تے اکتوبر 1939 وچ ہوندا رہیا۔ تامل زبان دے حق وچ عبدالقادر روتھر دی نظماں مشہور ہوئیاں۔مدراس اسمبلی دے مسلمان ممبر تقریر کردے ہوئے آکھیا کہ میں روتھر ہاں، مسلمان ہاں پر میری ماں بولی تامل ہے نہ کہ اردو۔ دو شہیدیاں ایڈا رنگ چڑھایا کہ اج وی چنائی میٹروپولیٹن  ڈویلپمنٹ اتھارٹی دے وچلے دفتر دا ناں  متھو تے ناتا راجن دے ناواں تے ہے۔ انہاں وکھالیاں وچ تامل برگیڈ دی 42 دناں دی مارچ بڑا اثر پایا جس وچ مقامی مسلم لیگ تے جسٹس پارٹی رلتی سن۔ 42 دناں وچ انہاں 234 پنڈاں  تے 60 قصبیاں دا دورہ کیتا تے 87 نکے وڈے جلسے کیتے۔ایہہ مارچ یکم اگست 1938 وچ شروع ہویا تے  ستمبر دے ادھ وچ مدراس اپڑیا جس بعد انہاں نوں پلس پھڑیچیا۔1938 وچ انگریزاں نوں بھرتیاں دین اتے ڈیفنس آف انڈیا ایکٹ 1915 وچ  فوجی بھرتیاں دی مخالفت کرن والیاں نوں گرفتار کرن  والا قنون پاس کروان  دی ترمیماں وچ کانگرس پیش پیش سی۔پر جداں یکم ستمبر 1939 نوں دوجی پردھان  جنگ شروع ہوئی   تے کانگرس ایس نوں نادر موقع سمجھیا اتے 29 اکتوبر 1939 نوں   صوبائی حکومتاں توں نکل آئے۔31 اکتوبر 1939 نوں مدراس وچ  گورنر راج آ گیا۔ تامل لہر والیاں ہن ہور زور لانا شروع کر دتا۔ گورنر اریس کائن  نوں تاملاں آکھیا کہ اوہ ہندی لازمی پڑھان والا حکمنامہ کینسل کرے۔ اخیر گورنر نے 21 فروری 1940 نوں اوہ حکمنامہ کینسل کر دتا۔ چیتے رہے کہ12 سال بعد 1952 وچ  وزیراعظم پاکستان خواجہ ناظم الدین ہوراں اردو نوں اکلی قومی زبان بنوان  دا اعلان کیتا  تے 21 فروری نوں ایس خلاف مشرقی بنگال وچ وکھالا ہویا، جس تے گولی چلاون نال  بنگالی پڑھیار مارے گئے پر  ایہو دن  نوں  نومبر 1999 وچ یونیسکو نے عالمی ماں بولی دیہاڑ دا ناں دتا۔ کسے اک زبان نال پیار کرن والا کدی دوجی زباناں نال ویر تے نفرت نہیں رکھدا پر جداں زباناں دی آڑ وچ سیاستاں رچائی جاندیاں جے تے پاڑ ودھدا ہے۔  

ٖFurther readings

https://www.thenewsminute.com/article/history-anti-hindi-imposition-movements-tamil-nadu-102983

https://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft5199n9v7&chunk.id=s1.4.21&toc.depth=1&toc.id=ch4&brand=ucpress

https://www.thehindu.com/features/metroplus/a-tradition-of-political-martyrdom/article6468939.ece

https://yellow.place/en/chennai-metropolitan-development-authority-chennai-india

https://www.un.org/en/observances/mother-language-day

https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Hindi_agitations_of_Tamil_Nadu#:~:text=The%20agitations%20involved%20several%20mass,of%20Hindi%20in%20the%20state.&text=The%20government%20responded%20with%20a,persons%20including%20women%20and%20children.

An Interview of Akhtar Shah Editor Lhraan (Published for over 45 years)

 

An Interview of Akhtar Shah Editor Lhraan (Published for over 45 years)

1937-2011

I did this interview in 2007, When Akhtar Shah started Lehraan, there was not any regular Punjabi magazine So with many people he established Punjabi Adabi Majlis. He started Lehraan magazine in mid 1960s and it remained in print till his death. His services for the Punjabi is among the rare examples, his mother tongue was  Pushto but he choose Punjabi.

 2007 نوں اختر شاہ ہوراں دا انٹرویو کیتا۔ شاہ ہوری خیبر پختونخوا وچ 3 مئی 1937 وچ جمے تے مارچ 2011 نوں 

پورے ہوئے۔ مادری زبان پشتو سی پر 45 ورہے تیک پنجابی رسالہ لہراں کڈہیا۔ دیر جمے، بٹ خیلہ، مردان تے 

پشور پڑھے، 1957 وچ لہور آئے تے ایتھے دے ہی ہو کے رہ گئے۔ فقیر محمد فقیر انہاں نوں پنجابی تے لایا۔ 

1962 وچ پنجابی ادبی مجلس بنائی۔ اونہاں اردو دائجسٹ دے الطاف قریشی، واصف علی واصف تے جہانگیر جوجھا 

دی کہنیاں وی سنائیاں، خضر تمیمی، ڈاکٹر باقر، شہباز ملک، احمد سلیم، الیاس گھمن، جمیل الدین عالی تے سبط الحسن 

ضیغم سنے بہوں گلاں

Link of the Interview

https://wichaar.com/item.php?c=8&id=3396&s=19

Obituary

Dr Akhtar Hussain was born on May 3, 1937, in a small village in district Dir and Pashto was his mother tongue. But once he shifted to Lahore, he took on Punjabi and excelled in it to an extent that he did his doctorate in the language. His topic was ‘Var’, which in Punjabi poetry is a heroic ode or ballad that generally narrates legends such as stories of Punjabi folk heroes or historical events.

Examples of odes and ballads include narrating the feats of Dulha Bhatti and Raja Rasalu, whereas examples of the historical incidents can include Najabat's Nadar Shah Di Var which describes the invasion of India by Nadir Shah in 1739. The Var has also been used to evoke the mood of devotion or sacrifice, as in Guru Gobind Singh's Chandi di Var, or to narrate the mystical experience of a Pir, Bhagat or Guru. His PhD thesis was over 800 pages long.

https://apnaorg.com/articles/pakistantoday-2/ 

The Lehran was initially published in Shahmukhi, the Perso-Arabic script used for writing Punjabi in the Punjab Province of Pakistan. Shortly before 2005, Monthly Lehran started to transliterate its articles to Gurmukhi—the Punjabi script used in Indian Punjab. It was a pioneer in this field, which was appropriated by many other Pakistani writers

https://en.wikipedia.org/wiki/Lehran

Obituary in Pakistan Today

He is regarded as one of the pioneers of the Punjabi language movement. Dr Akhtar Hussain’s articles included in the book are about people, their literary contribution and their activities for the promotion of the language. Dr Faqir, in Hussain’s view was the greatest source of inspiration for carrying on the publication of the magazine which now is the oldest Punjabi magazine.

https://archive.pakistantoday.com.pk/2011/03/15/punjabi-scholar-dr-akhtar-hussain-passes-away/

Opposition of One-Unit, Ayub Khuhro & abduction of Speaker Sindh Assembly (Forgotten Past)

 

Opposition of One-Unit, Ayub Khuhro & abduction of Speaker Sindh Assembly (Forgotten Past)

Formation of One Unit is among the controversial events of Pakistan's political past and rightly it has a special reference in the resistance struggle especially linked with politics of provincial autonomy. Thanks to 18th amendment passed unanimously by politicians (Especially PPP & PML-N) the issue of provincial autonomy has been addressed largely yet it is important to know about the struggle itself along with its strengths and weaknesses. It is important to remember all developments, events while analysing past yet due to pride or prejudices, we oftem miss some important things. why people like H S Suhrawardy or Ayub Khuhro had supported One Unit is also among various unheard questions. Similarly many of us may not remember powerful role of Mian Iftikharuddin and a Pir in the Anti One Unit movement. The pir was a powerful supporter of Anti One Unit struggle and he was among the pioneers too but later forgotten. He was the same person who had embarrassed Red shirts in the deciding referendum in mid 1947 at NWFP (Now KPK) but till mid 1950s he was with Ghaffar Khan and his name was Pir Maki Sharief. Amin ul-Hasanat betterr known as Pir of Maki Sharief abruptly left politics in 1957 but after Ayubi Martiallah he was died after suffering from a car accident in district Jhang when he was only 37. At Jan 28th 1960 he was buried in his home town Nowshehra. Due to three against one province conflict, spreaded by dictator Zia, the new supporters of Anti One Unit movement has forgotten Mian Shaib role too because it does not suit to name Punjabis in it. 

The mindset of One Unit was born out of colonial legacy i-e strong center. It was first suggested by Ch Muhammad Ali in 1954 but it could not get sufficient support in the First constitutional assembly. The assembly had rejected both One Unit & Zonal Sub Federation schemes. But the establishment was adamant to enforce One Unit at any cost so the First constitutional assembly was dissolved under Court instructions at 24th October 1954 by than Governor General Ghulam Muhammad but provincial assemblies were remained intact. Mohammad Ali Bogra continued as PM and announced the beginning of the process for the formation of One Unit at 22 November 1954. 2nd constitutional assembly was formed at 28th May 1955, after 7 months from the dismissal of 1st constitutional assembly. Those 7 months had changed the scenario altogether. After 24th October 1954 PM Bogra formed new cabinet with Army Chief Gen Ayub khan as Defence Minister, Sikandar Mirza as Interior Minister and H S Suhrawardy as Law Minister. (SM was secretary of defence from Oct 1947- May 1954 & Governor East Bengal from May to Oct 1954 and Gen Ayub was made Army Chief in Jan 1951 for 3 years yet he took extensions). NWFP assembly was the first who had endorsed One Unit scheme, just two days after its announcement at 24th November 1954. Sind and Punjab assemblies followed it. Interestingly CM Sindh Pirzada Abdus Sattar was against One Unit so he was removed and Ayub Khuhro was made CM at 9 November 1954. One Unit bill was enforced at October 1955 but before it both Bogra & Ghulam Muhammad were removed from the office. Although establishment had enforced One Unit by hook & crook but its opposition not only united the various political opponents but also politicized the Pakistan. Pir of Manki Sharief & Ghaffar Khan took the initiative and soon they had various political actors with them from both wings including Abdus Samad Achakzai, Mian Iftiqar uddin, G M Syed, Mollana Bhashani, Abdul Majid Sindhi, Ghus Baksh Bazenjo, Muhammad Ali Qasori etc. Anti One Unit front gave birth to 6 party alliance in West Pakistan that had transformed in a new political party Pakistan National Party in 1956.  In its September 10, 1956 newspaper, The Pakistan Times reported a public gathering at Mochi Gate Lahore in which all the six parties participated i-e they were Sindh Awami Mahaz, Sindh Harri committee, Ustaman Gill, Khudai Kadmatgars, Warore Pukhtoon and Azad Pakistan Party. In 1957  Ganatantari Dal and Awami League of Bahshani joined PNP and it became NAP. But what happened in Sindh is the story I need to mention here. Ayub Khuhro was a selected CM installed for the support of tricky One Unit scheme in the Sindh. At that time Speaker of Sindh assembly was Mir Ghulam Ali Talpur and he was also against the One Unit. As the agenda to enforce One Unit was in action and establishment was adamant so it was essential to fix opponents. How Ayub Khuhro fixed the Speaker is the ugliest incident of our history. It is recorded in history as, 

In 1954, when he was elected as the speaker of the Sindh Assembly, he was asked by ‘the forces that be’ to get the one unit resolution admitted and passed by the assembly for which a session was held in Hyderabad. Upon his point-blank refusal to go against the wishes of the members he was arrested from his Civil Lines, Cantt. Hyderabad residence at around 3 AM and sent into the far-flung area – Mitthi – in times when there was no metalled road to go there. He was taken there on camelback to cause him distress as he was diabetic and a heart patient. Later on, a concocted case of conspiring to get a foreign monarch assassinated was filed against him which was later dismissed by the competent court

Media remembered it later as

“In 1954, forty-two years ago, when the One Unit issue was to be voted upon in the provincial assembly, the then chief minister, Mohammed Ayub Khuhro, in cahoots with his minister Pir Ali Mohammed Rashdi, realizing that the honorable Mirs of Talpur would vote against their proposal, acted. Mir Ali Ahmed Talpur was arrested on a trumped-up charge, Mir Rasul Bakhsh Talpur managed to escape and hide, and the smallest and gentlest of the three, Mir Ghulam Ali Talpur, was bodily picked up and bundled off on the back of a camel to Mitthi, the same old Mitthi in the Thar desert.” (Dawn, The judiciary triumphs-V, 18 July 1996). Ardeshir Cowasjee,

Another writer, Hafizur Rehman, calls this act of Mir Sahib’s arrest as ‘abduction’ and a kind of ‘dirty tricks’ (of threats, bribery, and arrests) which ‘the real powers’ often employ in Pakistan to undermine their opponents and hide their own misdeeds. He writes: “One of the most memorable of these was the abduction of Mir Ghulam Ali Talpur on camel-back so that he should not be able to vote against Sindh’s acquiescence in the amalgamation of the western provinces into One Unit.” (Dawn, ‘Dirty Tricks’, 21 June 1997).

It is to be remembered that Ayub Khuhro made CM Sindh 3rd time, but he earned bad name and in 1970 historic elections he was defeated by Z A Bhutto. One Unit was buried by the same establishment in 1969 but it had damaged the country in  unprecedented ways. The incident of Speaker Sindh assembly was among many atrocities happened during Anti One Unit movement and there were many players from various provinces and units who played tricky role too. What happened with Mian Iftiqar uddin of Lahore is another horrible example but when the establishment cleared the mess during another dictator era, it was too late. 

references 

http://pu.edu.pk/images/journal/history/PDF-FILES/14_55_2_18.pdf

https://talpur.org/shahwani-talpurs/mgakt/

Interfaith harmony and youth in Pakistan

 

Interfaith harmony and youth in Pakistan  

In connection with 

The World Interfaith Harmony Week

Annual UN Observance Week: Feb. 1-7

Lok Lhar special show aired at Feb 02, 2022 at Lhore studios of MastFM103

The guests were 

Mahnaz Javed, A social worker and working with Life For Guardian Foundation

along with students & young activists

Haroon Kumar Noshera, Nabeel Anthony Punjab University, Gurjeet Singh Nankana Sahib and Saira Butt of Lhore. 

Few video clips of the program 

In #loklhar special show Gurjit Singh of #NankanaSahib sharing his views regarding #InterfaithHarmony .. In this #Punjabi program aired at #MastFM103 Haroon Kumar of #Noshera, Mahnaz Javed of #Okara, Nabeel Anthony of #chechawatni & Saira Butt from #Lahore participated.

https://www.facebook.com/aamirr/videos/650839762774311

Mahnaz Javed talking about her experience as a Pakistani Christian at #loklhar show

https://www.facebook.com/aamirr/videos/613378176434624

Now listen the recording of the complete radio program by clicking the link below

Click here and listen

Further readings 

Interfaith Week

https://worldinterfaithharmonyweek.com/