Listen Lok Lhar Social Service & Civil Society (In memory of Abdus Sattar Edhi)

Listen Radio Show Lok Lhar

Social Service & Civil Society 

(In memory of Abdus Sattar Edhi)

Can philanthropy resolve issues of people or it is a trap? 

Is it withdrawal of State from its responsibilities regarding service of people?

Is philanthropy A-Political phenomenon?

Is there any politics behind philanthropy works?

What were the old ways regarding distribution of wealth?

Why Edhi failed in transforming his social work into voting power?

What Civil society and Political parties can do in this regard?  

Lok Lhar show Recorded11 July 2016
Only @ Mast FM103 From 4 to 6 pm

Guests Dr Saeed ur Rahman & Dr Imdad Hussain

Along with Aamir Riaz TuTu and Afzal Saahir

Click & Listen Radio Shoe here

گل بات:         ڈاکٹر سعیدالرحمن تے ڈاکٹر امداد حسین۔

جس خطہ وچ اسی رہندے ہاں ایتھے سماجی خدمت دی روایات بہوں پُرانیاں نیں۔ صوفیاءدے درباراں تے چلن والے لنگراں توں لے کے مخیر حضرات دے چلن والے تعلیم تے صحت دے مرکزاں تیک اک لمیرا تسلسل ساڈی رِیت دا حصہ رہیا ہے۔

ایدھی ہوری وی ایسے تسلسل دا اک پڑاﺅ سی۔ اتے اسی اج ایہہ حساب لاواں گے پئی سماجی خدمت تے سول سوسائٹی وچ کیہہ تال میل ہے اتے کیہہ ایس نال لوکائی دا مسئلہ حل ہو سکدا ہے۔

سوال:

-1      سماجی خدمت ریاست نوں آپدی ذمہ داریاں توں لامے کرن دا آہر ہے؟

-2      سماجی خدمت وچ سول سوسائٹی دا کردار نوِیں گل ہے؟

-3      سماجی خدمت لوکاں دے کوتر سو مسئلے حل کر سکدی ہے؟

-4      کیہہ سماجی خدمت اک مغربی خیال ہے؟

-5      سماجی خدمت دا سیاست نال کیہہ تعلق ہے؟ کیہہ ایس دا سیاستاں نال تعلق ہونا چاہیدا ہے؟

پروگرام دے ٹوٹے

انگریزاں دے قبضیاںتوں پہلاں ساڈے سماج وچ سماجی خدمتاں دے بہوں حوالے موجود سن اتے اس دا زیادہ الار لوگ بھلائی ول سی نہ کہ منفعت یا پاور لیٹکس ول۔ اج سماجی خدمت دی نویں نویں شکلاں نیں اتے ایس وچ طاقت دی سیاستاں اتے کاروبار دا اثر بہوں ہے۔ پرانے ویلے حکیم تے استاد صحت تے تعلیم نوں لوک بھلائی دی عینکاں نال ویکھدے سن اتے حکیم تے استاد دی ٹہل سیوا لوک، پنڈ یا محلہ دار آپوں کردے سن۔ ایہو اک پرانا سوشل کنٹریکٹ سی جس نوں 1849بعد سٹ وجی۔ صوفی بھگتاں دے درباراں ، مسیتاں، گردواریاں اتے مدنراں  نال چلن والے لنگر تے پڑھائی لکھائی دے غیر رسمی سلسلے وی پرانے چلن دی نشانیاں نیں۔

ایدھی صاحب دے کم توں انکار نہیں۔ پر ایہہ سوال چیتے رکھنا لوڑی دا ہے پئی اوہ کیوں کوششاں دے باوجود آپدے سماجی کم نوں وٹاں والی سیاست وچ ڈھال نہ سکے۔ اوہ ضیا الحق دی مجلس شوریٰ دے ممبر وی بنے۔ انہاں 1970 وچ آزاد حیثیتاں وچ الیکشن وی لڑیا تے ہار گئے۔ انہاں اک پاسے مقبول سیاستداناں تے بہوں تنقیداں کیتیاں پر اوہ ضیاءمشرف مخالف لہراں توں پرے رہے اتے کراچی دی وڈی سیاسی جماعت بارے خموش رہے۔ سماجی خدمت والیاں نوں پاور یا لیکس توں پرے رہنا چاہیدا ہے، ایہہ بڑا اہم سوال ہے۔ عمران خان، ایدھی تے غیر ملکی امداد نال چلن والی این جی اوز سب نیں سیاسی جماعتاں بناون دے تجربے کیتے پر اوہ توڑ نہیں چڑھے۔ عمران خان دا شوکت خانم انہاں دی سیاستاں پاروں متنازعہ ہوگیا۔ ایہہ سب گلاں ایہہ پتہ دیندیاں نیں پئی سیاسی جماعتاں اتے سماجی خدمت والیاں توں اک دوجے دے کماں وچ مداخلتاں نہیں کرنی چاہیدیاں۔

ڈاکٹر سعید الرحمن: سماجی خدمتاں دی پرانی شکلاں نوں سمجھن دی لوڑ ہے۔ بدھ مت دے بھکشو مانگت سن پر اوہ اپنے لئی نہیں سگوں لوکاں لئی منگدے سن۔ کشکول وچ جو گچھ منگ کے تسی لیاندے سو اوہ لوکاں وچ ونڈن لئی ہوندا سی۔ جدید ریاستاں بنن اتے ٹیکساں دے بندوبست اسارن توں پہلاں دولت دی تقسیم دے دوترے طریقے سن جنہاں وچ منگنا وی سی اتے ڈاکہ، چوری نال امیراں نوں لٹ کے مہاتڑاں وچ ونڈناں وی سی۔ ریاست، بیوروکریسیاں بنن توں بعد ایہہ سلسلہ بدل گیا۔ اج دی جدید وطنی ریاست وچ ٹیکس لتا جاندا ہے تانجے ریاست لوگ بھلے لئی کم کرے، سڑکاں، پل، ہسپتال، سکول وغیرہ بنائے۔ اج دا بندہ بہوں ٹیکس دیندا ہے، براہ راست وی تے بالواسطہ یعنی Indirect وی۔ میرا سپر وائزر جرمنی توں آیا تے پاکستان وچ عام استعمال دے شے واں دی قیمتاں ویکھ کے حیران رہ گیا۔ کافی دا مگا اسلام آباد 400 روپے داہے اتے جرمنی وچ دو، ڈھائی یورو دا۔ دودھ دی قیمت وچ بہوں فرق ہے۔ کیونجے انہاں شئے واں اتے ٹیکس لائے نیں سرکار نیں تاں مارے ایہناں دی قیمتاں وادھو نیں۔ اس ٹیکس دیندے کیوں ہاں؟ تانجے سرکار چنگی تعلیم دے، صحت دی سہولتاں چنگیاں ہون، صاف پانی ملے۔ ٹیکس دے کے وی جے مینوں پرائیوٹ ہسپتال جاج ہے، بوتل دا پانی بازار جو خریدنا ہے، پرائیوٹ تعلیمی اداریاں وچ بچیاں نوں پڑھانا ہے تے میں ٹیکس کیوں دے رہیا ہاں۔ ہن میری تے تنخواہ تے بہوں سارا ٹیکس ہر مہینے کٹ جاندا ہے تے سرکارولوں اک سلپ (کاغذ) مل جاندی ہے۔ اک وار جداں ٹریفک پلس والے میرے کولوں رشوت منگی تے میں اس نوں ٹیکس والی سلپ وکھائی تے آکھیا ”میں تہاڈی وردی دا حصّہ پہلے ہی پادتا ہے“۔ اوہ جواب دتا، پڑھے لکھے لوکاں دے ایہو مسائل نیں“۔ ایدھی صاحب سمیت جیڑے وی لوک سماجی خدمتاں دا کم کررہے نیں اوہ ایہہ پیغام دے رہے نیں پئی سرکار کم کرے یا نا کرے، سانوں اس نوں بھل کے لوک سیوا دے کم کرنے چاہیدے نیں، سرکار ٹیکساں راہیں جیہڑی رقماں لے چکی ہے اس بدلے سرکار جیہڑے کم کرنے نیں، ایدھی ورگے اس لئی لوکاں نوں تیار کرن دی تھاں دوجے پاسے لاندے نیں۔

ڈاکٹر امداد: ایدھی صاحب دے کم دا میں قائل ہاں۔ میں انہاں نال ملیاں وی ساں۔ اوہ لہور آئے ہوئے سن اتے اوہ بہوں سادہ انسان سن۔ انہاں وچ کوئی غرور نظر نہیں آیا۔ ایہہ 2003 دی گل ہوسی۔ اک گل یاد رکھنی چاہیدی ہے پئی جنہاں ریاستاں وچ سرکاراں آپدے بندیاں دا بہوں خیال رکھدیاں نیں اتھے وی سماجی خدمتاں دے ادارے کم کریندے نیں۔ ریاست جیڈا مرضی لوکاں دا خیال رکھدے فیر فی لوکاں دی پدرتے سماجی خدمتاں دی گنجائشاں رہندیاں نیں۔ اس دی شکل بدل سکتی ہے پر گنجائشاں رہندیاں نیں۔ میں جاپان وچ آپدی پی ایچ ڈی کیتی۔ اتھے نیشنل ہیلتھ انشورنس سب جاپانیاں لئی ہے۔ سب دی دوا دارو دا بندوبست سرکاری کردی ہے۔ جاپان وچ سماجی خدمتاں دے وڈے وڈے ادارے وی کم کررہے نیں۔ پورے جاپان وچ مختلف سماجی کماں لئی محلیاں دی سطح تے ڈھائی لکھ توں وادھو انجمناں کم کررہیاں نیں۔ ساڈے ایتھے سماجی خدمت دے کم نوں جدید وطنی بندوبست وچ سیاستاں وچ ورتن پاروں کم زیادہ خراب ہویا ہے۔ جیہڑی گل سعیدالرحمن کیتی ہے اوہ کافی حد تک ساڈے حوالے نال صحیح کاڈھ ہے۔

سعیدالرحمن: پرانے بندوبست وچ سخاوت دا ہور مطلب سی پراج سخاوت دی آبشن تک مطلب ہورہے۔ اک مثال مدر ٹریسا دی ہے اتے اس لئی تہانوں کرسٹو فر ہیچن دی کتاب The Missionary Position پڑھنی چاہیدی ہے۔ اس دسیا ہے پئی مدرٹریسا مختلف وڈے مجرماں، سمگلراں کولوں وڈی رقماں خیرات وچ لیندی سی تے انہاں نوں مختلف حکومتاں کولوں بچاندی سی۔ فیر مدر ٹریسا ہوری آپدے مذہب دی تبلیغاں لئی وی سماجی خدمتاں دے کم نوں ورتدی سی۔ پرایدھی ہوری ایس توں بالکل مختلف سن۔ ایدھی دے کم دیاں عزتاں کرو پر ایہہ تاثر نہیں دینا چاہیدا کہ ایہہ کم ریاست دا متبادل ہے یا اینہاں دی موجودگی وچ ریاست نوں آپدی ذمہ داریاں نوں بھل جانا چاہیدا ہے۔

ڈاکٹر امداد: سیاست تے سماجی خدمت دی سانجھ ہے۔ سماجی خدمت کرن والے تاں مارے زیادہ مشہور ہوجاندے نیں کیونجے سیاستدان سماجی کماں نوں بھلے ہوندے نیں۔

ڈاکٹر سعید الرحمن: ضروری نہیں جیہڑے چنگا ہسپتال چلا سکدے نیں اوہ ملک وی چلاسکدے نیں۔